Ekonomik Faaliyetler ve İşletme İlişkisi
Ekonomik hayat, insan yaşamının önemli bir bölümünü oluşturan faaliyetlerin bir bütünüdür. Ekonomi, işletmeler aracılığıyla kısıtlı kaynakların en uygun kullanımını gerçekleştirir. Ekonomik faaliyetlerin temelini insan ihtiyacı oluşturur.
İnsan İhtiyaçları:
İnsanları çalışmaya yönlendiren temel itici güç, ihtiyaçlardır. İhtiyaç, doyurulmamış bir arzunun yarattığı içsel gerilim durumunu ifade eder. Karşılandığında zevk, karşılanmadığında üzüntü yaratan bir duygudur. İnsan ihtiyaçları sınırsızdır, bazıları bir kere karşılandığında ortadan kalkmaz. İnsan, ihtiyaçlarını karşılamak için çalışmalı ve bu ekonomik faaliyeti işletmeler gerçekleştirir.
İhtiyaç Türleri:
- Zorunlu İhtiyaçlar: İnsanın hayatını devam ettirebilmesi için gerekli olan yeme, içme, barınma gibi temel ihtiyaçlardır.
- Kültürel İhtiyaçlar: Topluma uyum sağlayabilmek için sinema, tiyatro gibi kültürel faaliyetleri içerir.
- Lüks İhtiyaçlar: Zorunlu ve kültürel ihtiyaçların dışında kalan, hayatın devamlılığı için psikolojik etki oluşturmayan ihtiyaçlardır.
İhtiyaçların Çeşitleri:
- Temel Fizyolojik İhtiyaçlar: Beslenme, barınma, giyinme gibi insan varlığını sürdürebilmesi için zorunlu olan ihtiyaçlardır.
- Güvenlik İhtiyacı: Fiziksel olarak güvenli bir ortam oluşturma ihtiyacını içerir, örneğin sigortalı iş aramak veya güvenli bir ev bulmak.
- Aidiyet ve Bağlanma İhtiyacı: Sevme ve sevilme, aile içinde bu ihtiyacı karşılayan örnekler arasındadır.
- Saygı Görme İhtiyacı: Olumlu bir kişisel imaj oluşturma, taktir ve saygı görme beklentisini içerir.
- Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı (Kişisel Bütünlük): Potansiyelini görmek, kendini geliştirmek ve bu isteği ön plana çıkarmakla ilgilidir. Bireyden bireye kültürden kültüre değişiklik gösterir.
İhtiyaçların Özellikleri:
- İhtiyaçlar devamlı artar veya azalır.
- Şiddet bakımından farklılık gösterir.
- Bazıları tatmin edildikçe şiddeti artar veya azalır.
- İhtiyaçlar sınırsızdır, birbirlerini tamamlarlar ve sağlayan araçlar birbirleriyle ikame edebilir.
Arzu ve İstek: İnsanın Öz Varlığından Kaynaklanan Dinamikler
Arzu ve istek, insanların öz varlıklarından ve nefislerinden kaynaklanan güçlü içsel dinamiklerdir. İnsan, arzularını gerçekleştirmek için fikir üretir ve bu hırsa dönüşebilir.
Psikoloji bilimine göre istek ve arzu farklı kavramlardır. İstek, bedensel ihtiyaçlardan kaynaklanır ve biyolojik özellik taşır. Arzu ise isteği aşan, ondan önce var olan daha geniş bir kavramdır. Sonsuzdur ve doyurulması, karşılanması mümkün değildir.
İhtiras, Hırs ve Güçlü İsteklerin Karşılaştırılması:
- İhtiras: Karşısında dirilmeye güçlü isteği içerir ve kişi kendini kaybedecek kadar gözü dönmüşlüktedir.
- Hırs: Sonu gelmeyen, tükenmek bilmeyen aşırı istek içerir. İstek sonsuzdur ve kişiyi sınırsız bir hedefe yönlendirir.
- Güçlü İstek: Yoğun bir şekilde hissedilen arzuların bir ifadesidir, ancak ihtiras ve hırstan daha kontrollüdür.
Fayda ve İşletmelerin Sağladığı Faydalar:
- Şekil Faydası: Malları değişime uğratma, örneğin avdan elde edilen malzemelerin bir masa yapmak için kullanılması.
- Yer Faydası: Malları, çok bulundukları yerlerden az bulundukları yerlere taşıma; örneğin Orta Doğu’da üretilen petrolü dünya geneline dağıtma.
- Zaman Faydası: Üretilen malın talep zamanına göre uyumlu olması; örneğin domatesin her mevsimde tüketilebilir olması.
- Mülkiyet ve Değişim Faydası: Tüketicilere ürün sahiplendirme ve değişim olanağı sağlama.
- Bilgi Faydası: Mal ve hizmet hakkında bilgi verme; örneğin ambalajda yazan besin değeri bilgisi.
Bu fayda çeşitleri, hem bireylerin hem de işletmelerin karşılıklı etkileşimini şekillendiren önemli dinamikleri ifade eder.
Değer: Ruhsal Enerji Miktarına Bağlı Arzu ve Kullanım Özelliği
Değer, bir şeyin arzu kullan özelliğine bağlanan ruhsal enerji miktarını ifade eder. Fayda, bireyler için bireysel bir perspektiften ele alınırken, işletmeler için faydanın topluma zarar vereip vermemesi önemlidir. Örneğin, sigara ve uyuşturucu gibi zararlı ürünlerin yasaklanması işletmelerin toplumsal sorumluluğunu belirler.
Tüketim ve Talep:
- Tüketim: Malın insan ihtiyaçlarını gidermek amacıyla kullanılması; ekonomik faaliyetlerin son nihai amacıdır.
- Talep: Belirli bir piyasada satın alınmak istenen mal veya hizmetin miktarını ifade eder. Bu, bireyin malı istemesi, ihtiyacının olması, ücreti ödemeye istekli olması ve malı satın alma gücüne sahip olması gereklidir.
Arz ve Fiyat:
- Arz: Belirli bir zamanda belirli bir fiyattan satılmak istenen malın miktarını ifade eder.
- Fiyat: Ürünü elde etmenin parasal karşılığıdır. Tüketici için fiyat, kalite ile doğru orantılıdır.
- Denge Fiyatı: Arz ve talebin kesişme noktasını gösteren değeri ifade eder.
Teknoloji ve Sermaye:
- Teknoloji: Üretim gücü ile gelişmiş bilgilerin birikimi, araştırma ve buluşlarla dinamik bir seyir gösteren süreçtir. Bilgi ile beslenir.
- Sermaye Türleri:
- Manevi Sermaye: Lisans, patent gibi fikri mülkiyet varlıklarını kapsar.
- Maddi Sermaye: Arazi, bina gibi fiziksel varlıkları içerir.
- İşletme Sermayesi: Nakit parayı içerir.
- Sabit Sermaye: Bina, arazi, makine gibi uzun vadeli varlıkları ifade eder.
Ekonomik Faaliyet ve Mallar:
Ekonomik Faaliyet: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla harcadığı çabadır.
Ekonomik Mal ve Hizmetler:
- Mal: Üretilmesi için çaba harcanan araçları ifade eder.
- Serbest Mallar: Doğada hazır bulunur, üretimde çaba sarf edilmez (güneş, yağmur suyu).
- Ekonomik Mallar: Üretimde çaba vardır ve bedel ödenir, kıtlık söz konusudur (gazete, kalem, masa).
Ekonomik Malların Türleri:
- Dayanıklı Mallar: Uzun süreli kullanım sonrasında eskir, modaya bağlı olarak ömrü etkilenebilir.
- Dayanıksız Mallar: Tek kullanımlık veya kısa ömürlüdür, tekrar satın alınması gerekir (gıdalar, sabun, parfüm).
Hizmet (Servis): Elle tutulmaz, parçalara bölünemez; insan ihtiyaçlarını karşılar (örneğin sigorta işletmeleri).
Üretim:
- Mal Üretimi: Somuttur, depolanabilir, üretim ve tüketim eşzamanlı olmayabilir, standartlaşma vardır.
- Hizmet Üretimi: Soyuttur, paketlenemez, depolanamaz, stoklanamaz; üretim ve tüketim eşzamanlıdır, farklılık gösterir.
Bu temel ekonomik kavramlar, insanların ihtiyaçlarını karşılamak için harcadıkları çaba ve bu çaba sonucunda ortaya çıkan mal ve hizmetleri anlamak açısından önemlidir.