İşletmelerde Rasyonellik İlkeleri:
Rasyonellik İlkesi:
- Hedefe ulaşmak için yapılan çalışmaların yönetilmiş olduğu amaca ulaştırılmamasına denir.
- Amaca ulaştırma şekli, az harcama ve özveri ile çok yarar gerçekleştirme ilkesine dayanır.
- En az emek ve giderle amaca ulaşma felsefesine Rasyonellik İlkesi denir.
Etkinlik:
- Üretim için rasyonel, akılcı davranış ve malın tüketicilere uygunluğu anlamına gelir.
- Etkinlik analizi, kaynakların iyi kullanılması için yapılır.
- Üretim için belirlenen standartları ve hedefin gerçekleşme derecesini gösterir.
- Girdiler ve kaynaklar arasındaki ilişkiyi gösterir.
- Etkinlik, minimum çaba ile maksimum sonuç elde etme anlayışını benimser.
- Etkinlik analizinin faydaları, işletmenin kaynaklarını daha etkili kullanmasına, etkinlik derecesinin artışına, verimlilik, kalite ve kârlılığın artmasına katkı sağlar.
Verimlilik:
- Çıktının, girdiye oranını ifade eder: Verimlilik = Çıktı / Girdi.
- Savurganlıktan uzak, en az kaynak kullanımı ile maksimum üretimi hedefler.
- Verimlilik artışı için yapılabilecekler:
- makine sayısını artırmak, ileri teknoloji kullanmak, standardizasyon sağlamak, yeterli hammadde temini,hurda miktarını azaltmak, taşımacılığı kolaylaştırmak, ergonomik koşullar sağlamak, iş etüdü yapmak, fiziksel çalışma ortamını iyileştirmek, eğitim ve iletişimi geliştirmek.
Ekonomiklik:
- Toplam satış tutarının üretim maliyet giderlerine oranını ifade eder.
Kârlılık (Rantabilite):
- Belli bir dönem içinde yapılan karın, o dönemde işletmede kullanılan sermaye oranını ifade eder.
- Kârlılık = Kar / Sermaye.
- Finansal kârlılık, net karın sermaye ile olan oranı.
- Ekonomik Karlılık: Brüt kar/Toplam sermaye
Not:
Verimlilik fiziksel miktarların oranını ifade eder; ekonomiklik gelir ve giderlerin oranını ifade eder. Etkinlik, çıktı ile istenilen sonucu kıyaslar; rasyonellik, işi doğru yapmak, etkinlikle doğru iş yapmaktır.