Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Kuruluşu ve İlk Günleri:
- İstanbul’daki Meclis-i Mebusan üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin de üyeleridir.
- Meclis, 470 milletvekilinden oluşsa da, hepsi aynı anda toplanmamıştır; bazı milletvekilleri görev yerlerinden dolayı gelememiştir.
- Ordu ile Meclis arasındaki ilişkiyi kolaylaştırmak amacıyla üst rütbeli subaylar da Meclise katılmıştır.
- Ulusal ajans kurma girişimleri olmuş, milli egemenliği yansıtan “Hakimiyet-i Milliye” gazetesi çıkarılmış, daha sonra “Ulus” gazetesi olarak değiştirilmiştir.
- Yunus Nadi’nin İstanbul’da yayımladığı “Yeni Gün” gazetesi, Ankara’da “Anadolu’da Yeni Gün” olarak yayınlanmaya başlamış, sonrasında adını “Cumhuriyet” gazetesi olarak almıştır.
- Ulusal hareketleri yaymak için yurt içinde ve yurt dışında Anadolu Ajansı kurulmuştur.
Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışı:
- İlk Meclis normalde 22 Nisan 1920’de açılacaktı, ancak Müslümanlar için kutsal olan Cuma günü olduğu için 23 Nisan’da açılmıştır.
- İhtiyat ve Terakkiye Kulübü binası yenilenmiştir.
- Meclisin açılışı, bu zamana kadar yapılan en demokratik seçim olarak nitelendirilmiştir.
- Çalışma imkanları sınırlı olup, ilk oturuma 115 kişi katılmıştır.
- En yaşlı üye Şeref Bey açılış konuşmasını yapmıştır.
İlk Meclisin Hedefi:
- Makamı hilafet, saltanatın ve yurdun düşmandan kurtarılması amaçlanmıştır.
- Mustafa Kemal birinci başkan olarak seçilmiş, Celalettin Arif Bey ikinci başkan olmuştur.
- Ertesi gün bir önerge hazırlanmıştır.
24 Nisan 1920 Tarihli Önerge:
- İleride hazırlanacak olan 1921 Anayasası’nın temelini oluşturmuştur.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin üstünde hiçbir güç bulunmamaktadır (padişah ve saltanat yok sayılmıştır.)
- Meclis Başkanı aynı zamanda hükümetin başkanıdır.
- Geçici bir padişah vekili atamak veya onu hükümet reisi yapmak yanlıştır; Meclis her kararını bağımsız bir şekilde alır.
- Hükümet kurmak zorunludur.
- TBMM yasama ve yürütme yetkisine sahiptir, padişah ve halifenin geleceği bu Meclise bağlıdır.
İlk Meclisin Özellikleri:
- %25’i üniversite bitirmiş ve kaliteli medreselerden mezun olmuştur.
- %60’ı yabancı dil bilmektedir.
- Meclis entelektüel seviyededir.
- Işgallere karşı oluşturulan direniş, tek çatı altında toplanarak ulusaldır; bu nedenle oluşturulan meclise “olağanüstü” veya “ihtilalci Meclis” denir.
- “Savaşçı Meclis” olarak anılmıştır, çünkü Kurtuluş Savaşı’nı yönetmiştir; aynı zamanda yasalar çıkardığı için “kurucu meclis” adını almıştır.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla Temsili Heyet sona ermiştir.
- İlk ve tek inkılap hareketi, saltanatın kaldırılması olmuştur.
- İtilaf devletlerinin İstanbul hükümeti ile yaptığı hiçbir anlaşma geçerli değildir.
- Türk adını taşıyan ilk meclistir.
- Meclis, Mustafa Kemal ve padişah yanlıları gibi farklı görüşleri içeren bir demokratik meclistir.
- Başbakan kendi isteğiyle bakanlarını seçemezdi, ancak Cumhuriyet ilanı ile kabine sistemine geçilmiştir.
- Kabine Sistemi:
- Başbakan, kendi bakanlarını seçebilme hakkına sahiptir.
- Politik ve Hukuki Gelişmeler:
- İlk siyasi başarısı Gümrü Anlaşması’dır.
- Mecliste gayrimüslimler bulunmaz, ancak girme yasağı da yoktur, çünkü Meclis-i Mebusan’daki kurallar burada da geçerlidir.
- Meclisin Görev Süresi:
- Meclis, üç yıl görev yapmıştır; normalde Kanuni Esasi’ye göre meclis dört yılda bir yenilenir, ancak bu durumda üç yıl da yenilenmiştir. Sebebi;
- Lozan görüşmeleri, Meclis’in görev süresinin sonuna denk gelmiştir (1 Nisan 1923); itilaf devletleri, Lozan’ı ağırdan alma gereği duymuş ve muhalefet iktidarı alırsa anlaşmanın daha kolay olacağını düşünmüştür.
- Daha güçlü bir Lozan görüşmesi yapmak için seçim kararı alınmıştır.
- Meclis, savaş bitene kadar görev yapmayı amaçlamış, savaş 3 yılda bitti ve savaştan yıpranan meclisi yenilemek gerekliydi.
TMMM Yapısı
Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Grupları:
- Halk Zümresi Grubu:
- İdeoloji: Sosyalist; Rusya’daki sosyalizmin Anadolu’ya getirilmesini savunurlar.
- Tesnaüd Grubu (Dayanışma Grubu):
- İdeoloji: Milliyetçidir.
- İstiklal Grubu:
- İdeoloji: Mustafa Kemal liderliğindeki grup.
- Islahat Grubu:
- İdeoloji: Osmanlı’nın ayakta kalabilmesi için reform ve ıslahatların yapılması gerektiğini savunur.
- İttihatçı Grup:
- İdeoloji: İttihat ve Terakki’nin devamını savunur.
Atatürk’ün Grupları İki Ana Kategoriye Ayırması:
- Meclisi Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Grubu ve İkinci Grup olarak ikiye ayırmıştır, çünkü bu kadar fazla bölünmüşlükle oylamada bir sayıya ulaşılması gereklidir. Ancak kimse 201 sayısına ulaşamadığı için Mustafa Kemal bu grupları iki ana grup olarak ele almıştır.
İkinci Grup:
- Tamamen Atatürk’e karşı olan bir grup.